Sterven en levenskunst
In onze keuken hangt dit schilderij van mijn moeder. Prachtig vind ik het. Ze maakte het niet lang voordat ze overleed. Een zeelandschap. Het is intens en heftig. Mysterieus ook. Te midden van alle donkerte gloort er licht. De contrasterende kleuren versterken elkaar. Net zoals het leven en de dood dat doen. De dood maakt het leven niet zinloos, maar geeft het juist een doel. Om het, zo lang als het duurt, nog even bij de kladden te grijpen. Zo moet ze zich gevoeld hebben in de maanden voor haar dood, bedenk ik me.
“Mezelf eraan herinneren dat ik binnenkort dood ben, is het belangrijkste gereedschap dat me helpt om de grote keuzes in het leven te maken”, zei Steve Jobs ooit. “Omdat bijna alles – alle verwachtingen van buitenaf, alle trots, alle angst om te mislukken – wegvalt in het zicht van de dood. Alleen wat echt belangrijk is blijft over. Jezelf herinneren dat je dood gaat is de beste manier die ik ken om niet in de val te trappen van denken dat je iets te verliezen hebt.“
Van Steve Jobs had ik nog nooit gehoord toen mijn moeder 25 jaar geleden stierf, maar wel van Issa, een Japanse dichter uit de 18e eeuw. Mijn moeder had een haiku van hem aan de muur van haar atelier gehangen. Op het vergeelde velletje stond:
“Totaal niets heb ik
Maar deze grote vrede
En deze koelte”
Het zou de tekst op haar rouwkaart worden. Samen met een afbeelding van een van haar schilderijen. Een landschap aan zee.
Gelukkig hoeft niet iedereen zoals mijn moeder, Steve Jobs of Kobayashi Issa ongeneeslijk ziek te zijn om de kracht van sterfelijkheid te gebruiken.
Regelmatig stil staan bij de dood en de kortstondigheid van het leven zorgt er voor dat je de dingen in perspectief kan zien. Het lijkt misschien een deprimerend idee, maar het tegenovergestelde blijkt vaak waar. In Bhutan, het land van het nationaal geluk, doen ze het wel vijf keer op een dag, En daarvoor hoef je echt niet in meditatiehouding bovenop een berg te zitten of de werken van Socrates te bestuderen. Meezingen met ‘Leef!’ van Andre Hazes junior, werkt voor sommigen ook heel goed. Stilstaan bij de dood helpt om in het moment te leven, dankbaar te zijn voor wat er is en te genieten van de kleine dingen in het leven. Misschien zijn mensen die hun sterfelijkheid durven te omarmen wel de echte levenskunstenaars.